Арадан нечен жыл өтсө да ар бирибиздин жүрөгүбүздө “а” тамгасын тааныткан биринчи мугалим ата-энебиздей ардактуу орунда сакталып калат тура. Аалам сырын ачкан алгачкы мугалимдин ысмы кыпындай да көөнөрбөй, эс тутумубузда улам жаӊырып, жашарып, жаӊы ойлорду жаратып толкундатып жүрө берери турмуштук чындык экендигине дагы бир жолу ынанып отурам…
Биринчи мугалим
Мына ушул майрамга бай май айындагы майрамдарды жыйынтыктаган 25-майда – канчасына акыркы коӊгуроо кагылып, чоӊ турмуш айдыӊына аттанып жатышканда, дагы канчасы балалыгыбыз жашынып калган алтын уя – мектебине жолугушууга ашыгып турушканда, ар дайым бизди окуткан агай-эжейлерим эсиме түшөт. Алардын сап башында, албетте, биринчи мугалимибиз – Бурул Жээналиеваны атагым келет. Минтип эжей-агайларды эске салган себеп да олуттуу болуп турат. Быйыл Кемин районундагы Т. Өмүралиев атындагы Алмалуу мектебин аяктаганыбызга туура 30 жыл толуптур. Үйүнөн алыс эки кадам чыгып көнө элек, мектепке энесинин этегине жармашып барган биз үчүн мектеп өзүнчө чоӊ сырдуу дүйнө сезилип, бир чети сүрдөтсө, бир чети кооптондурган эле ошондо. Көз ирмемчелик өткөн өмүр башатынын башкы каармандарына айланган алтын адамдардын далайы азыр жок арабызда.
Биздин айылда бала бакча ал кезде жок беле, айтор, көзүбүздү ачып көргөнүбүз мектеп болду. Тамгаларды деле көпчүлүгүбүз мектепке барганда үйрөндүк. Бурул эжейибиз ар кимибиздин шык-жөндөмүбүзгө, мүнөзүбүзгө жараша мамиле кылаар эле. Урушканда урушуп, мактаганда мактап дегендей, кимибиздин кандай артыкчылыгыбыз болсо, ошол жагын ашыра көрсөтүп, демилгелеп турчу турбайбы, көрсө. Ал кезде азыркыдай көрсөтмө куралдар, техника кайдан. Ошондой шарттарда өткөн сабактарын, таалим-тарбиясын бизге таасирдүү жеткире алышкандыгына мына азыр баа берип отурабыз. Ондогон, жүздөгөн балдарды окутуп жыл сайын туурунан учуруп, ак жол каалап, ак тилектерин айтуудан, ар биринин дайнын сурап, ийгилигибизге кубанып, жылуу сөзүн арнагандан айныбаган агай-эжейлерге ары ыраазы болуп, ары таӊ калам. Өгүнү немец тилинен берген Айсалкын эжей өзү окуткан окуучуларынын балдары канчага чыгып калганынан бери билгендигин угуп, дагы бир таӊ бердим. Ал коӊшу Борду айылынан барып-келип иштечү. Немец тилинен берген жападан жалгыз эжейибиз боло турган. Көп жыл иштеди. Азыр да айыл-апага барганда көрүп калганда көзүмө ошол кездегидей эле көрүнөт.
Кемин районундагы Борду, Алмалуу, Кызыл-Суу айылдарынын балдарына ал кезде бир партада отуруп классташ болуу тагдыры буйруган экен, башталгыч классты аяктаган Бордунун балдары Алмалууга келип окушса, 8 жылдыкты аяктаган эки айылдын окуучулары Кызыл-Суудагы орто мектепке барып жетилүү аттестатын алышчу. Ошол учурдун интеллигент адамдарына таандык ак буурул чачы артына таралган раматылык Тентике Өмүралиев агайыбыз мектеп директору болуп турганда (ал киши өмүр бою директор болуп жаралгандай сезилчү бизге) Алмалуу айылына эки кабаттуу орто мектеп курдурганга жетишти. Ошондон кийин балдардын жол азабы жоюлуп, өйдөкү Кызыл-Суу айылына барбай калышкан. Агайдын агартуу тармагына сиӊирген эбегейсиз эмгеги татыктуу бааланып, мектепке атын ыйгарышты. Азыр айлымдагы мектеп Тентике Өмүралиев атындагы мектеп деп аталат. Мектепте кыйла жыл үзүрлүү иштеген завуч Бурулкан Кулбаеванын сүрү ушунчалык, ал эжей класска киргенде чымын учканы угулуп калаар эле. Биз эӊ тентек класс катары эжей-агайлардын эсинде өзгөчө калса керек деп ойлойм. Баарынан кызыгы, класста балдарга караганда кыздар арбын эле. Тыӊ кыздар көп болгондуктан, жакшы окуган кыздарды да “жоош”, “тентек” деп экиге бөлүп коюшчу. Бурулкан эжей класска кирип келгенде, эми эле мектепти экиге бөлүп жиберчүдөй жаӊырып жаткан ызы-чуу тып басылып, ортодо чаӊ гана чарчаӊкы жай учуп, жогору көздөй тарай баштачу. Эжей ордуларына шылкыйып баштарын салып отура калышкан балдарды сыдыра сынай карап, үн дебей отура берчү андайда. Көп учурда эч кимди эч нерсе деп урушпаса да, ошол көз караш жетиштүү болоор эле. Баш көтөргөнгө даай албай биз да отура берчүбүз.
Бизге 8-класска чейин Шакир Оморов агайыбыз класс жетекчи болду. Ал агай менин эсимде көп сүйлөбөгөн, бирок колунан шаймандары түшпөгөн күжүрмөн адам катары сакталып калды. Анткени ал математика сабагынан тышкары кол эмгектен да сабак өтчү. Мектеп короосундагы эски мектептин имаратында жайгашкан кол эмгек бөлмөсүндө жалпы эле мектептин чарба иштерин бүтүрүп, качан көрсөӊ да колунда балка-чоту боло турган. Эсимде, 8-классты аяктап жатканда беле, бир балабыз экзаменге келбей калса, анын үйүнө барып мотоциклине учкаштырып алып келген. Шакир агай биздин “бери жыгыл десе ары жыгылган” тентектигибизге кейигенде “ай, балдарым ай, бир чөнтөгүмө салсам, бир чөнтөгүмдөн түшөсүӊөр” деп калаар эле.
Мындан тышкары бизди Алмалуу мектебинде Молдожапар агай, Сайракан эжей, Төлөбүбү эжей, Айнагүл эжей, Сайна эжей, Жыпар эжей, Абас агай, Венера эжей, Кубат агайлар жана окууну жаӊы аяктап келишкен жаш орус тилчилер Гүлжан жана Айнагүл деген мугалимдер окутушту. Дагы орус улутундагы Оля, Женя деген жаш эжейлер бар эле. Балалыгыбыз да, аларды атынан атачубуз, аталарынын ысмын кошуп айтуу керектигин кайдан билдик ал кезде. Азыр ал экөө кайда болушту экен деп кээде эстеп калам. Анткени бизден кеткенден кийин аларды эч жерден жолуктурбадым.
Мугалимдердин ар бири өз предметтеринин өтөөсүнө чыга каныккан, өз заманынын мыкты адистери болушуптур. Биздин бышыктыгыбыздан чийкибиз арбын, жакшылыгыбыздан жамандыгыбыз үстөмдүк кылган балалык чагыбыздан “кулагыбыздан чоюп”, маӊдайыбыздан сылап, акыл-насаатын айтып, алга сүрөп, билим куржунубузду толтурушкан ошол асыл агартуучуларыбыздын катары суюлуп, жылдан жылга саны азайып баратканы зээнди кейитет…
Андан кийин Кызыл-Суу айылындагы Мукаш Өмүралиев атындагы мектептен билим алуубузду уланттык. “А” жана “б” класс болуп экиге бөлүнүп окудук. Класс жетекчибиз Зарыл Саркашкаева физика сабагын окутчу. Үнүн анча бийик чыгарбаганы менен өзү айткандай “ар кошкон балдарына” таасирдүү мугалим эле. Азыр ал эжейибиз ардактуу эс алууда. Биздин учурда мектеп директор болгон Ашырбек Бээрмановду өз заманынын мыкты жетекчиси, өз кесибинин чыныгы күйөрманы деп билебиз. Агай физика сабагын ушунча жеткиликтүү окуткандыктан, физика сабагын сүйүп окуган балдар бар эле арабызда. Ал эми мектеп завучу Ася Зикеевна эжейибиздин таасиринен мектепте темирдей бекем тартип сакталып турар эле. Андан сырткары, математикадан окуткан Оморбек агай, химик Жумакан эжей, дене тарбиячы Жээнбай агай, физик Саадат эжей, тарыхчы Аскар агай, дагы-дагы канчалаган эжей-мугалимдерден билим алдык. Аз алдыкпы, көп алдыкпы, алардын ишенич-үмүтүн актадыкпы, жокпу, ага турмуш өзү тараза тартаар. 30 жылдык юбилей алдында тээ алыста калган алтын балалыгыбызга, окуучулук мезгилибизге кайрылып, мына ушундай кусалуу ойлор каптап турат. Ушул чакан макалага сиздердин опол тоодой эмгегиӊиздерди камтыш кыйын экен. Эгерде эстен чыгып аты аталбай калса, кечиришсин бизди. Арийне, ар бириӊер көкүрөгүбүздүн тээ түпкүрүндө өзүӊөр үйрөткөн алтын тамгалар менен жазылып, түбөлүк сакталып жүрөөрүн унутпасаӊар экен, ардактуу агай-эжейлер!
“Ар бирибиз ар кай жакка кетсек да, Кайра кайтып, жолугушчу күндөр бар…”
Тирүүлүктүн түгөнбөгөн түйшүгүнөн көтөрүлө албай канча жылдар артта калды. Анын үстүнө биздин пешенебизге кылым тогошкон өткөөл кырдаалдар, коом алмашкан олуттуу учурлар туш келбедиби… “Этиӊди эмес, табагыӊды таап алчы” дегендей, алапайыбызды таппай канча жүрдүк. Азыр шүгүрчүлүк айтып артыбызга кылчайганда, шуулдап мезгил кыйгачынан өтүп кеткендей сезилип калганын кантесиӊ…
Классташтардан да нечени көз жумуп кетишти, аттиӊ. Турмушта көп нерсени оӊдоп-түзөп, эгерде каалоо болсо кайра жасап алсаӊ болот экен, бирок бул дүйнөдөн өтүп кеткен адамдарды кайра таба албайт турбайсыӊбы. Арабыздан жаш кеткен Гүлнара, Талант, Эдил, Насирдин, Арсар, Бактыбек, Замира, Адил, Асыл деген классташтарыбыздын жаркын элестери ар дайым эсибизде сакталат.
Окуучулук доордон берки 30 жылды артка таштап, элүүгө эӊкейип келаткан кезиӊде тестиер чагыбыздан бир партага отуруп, бирде тултуӊдашып таарынышсак, бирде чыпалак алышып кайра элдешип колтукташкан курбуларыӊ түшөт экен эске. Азыр классташтардын баардыгы очор-бачар орун алып, алды беш-алтыдан небере жыттап, бараандуу бакубат жашоодо күн кечирип келишет. Мектептен башталган чыйыр жолду улап, турмуштун чиелүү, оош-кыйыш жолунда ар кимибиз туш келген тиричилигибизди сүрүп дегендей, өз арабабызды сүйрөп келебиз ушинтип. Амандыкта алдыӊдан чыгып калса, кубанычыӊ төгүлө кучак жая учурашып, ал-жай сурашып дегендей, жагымдуу жаӊылык уксаӊ, көкүрөгүӊ тиреле кубанып каласыӊ…
Эки класста ошентип үч айылдын балдары биригип 50дөн ашык окуучу аяктаган элек. Мектептен кийин ар бирибиз дараметибизге жараша кесип аркаладык. Кай бири өзүӊөрдөй билим айдыӊында агартуучу болсо, кай бири экономист, врач, ишкер, кай бири искусство жаатында үзүрлүү эмгектенип келишүүдө. Азыр алардын биринин атын атасам, экинчиси таарынып калышпасын деген ойдо баардыгы жөнүндө жалпы сөз кылгым келди. Менде агартуучулардын жарчысы болгон “Кутбилим” аркылуу балалыктын айлына баш багып, ардактуу агай-эжейлериме ыраазычылык билдирүүгө мүмкүнчүлүк түзүлгөнүнө бактылуумун.
Ушул эрезеге жеткирген, ата- энедей алпештеген мугалимдерди ар дайым унутпай эстеп жүрөрүбүз анык. Силер сепкен үрөн өнүп, мол түшүм жараткандай эле, силер тиккен чырпык чынарлап кулач жайгандай эле, силердин мөмөлүү дарагыӊар гүлдөп, жыл сайын арбын мөмө берип, алдыда дагы-дагы ашууларды багынтып, аткан таӊдай нур чачып, айлананы жылуулукка бөлөй берери шексиз. Анткени мугалимдин турмуштагы ыйык вазийпасы – ааламга билим нурун чачуу тура.
Ардактуу агай-эжейлер! Урматтуу 1982- 1983-окуу жылында мектепти аяктаган жалпы классташтар!
Баарыӊыздарды мектепти аяктагандыгыбызга 30 жыл толушу менен куттуктайм. Бул майрам болбосо да биздин турмушубузда эӊ маанилүү, эбегейсиз зор кубаныч экендиги талашсыз. Анткени ушул бараандуу датага байланыштуу классташтар менен жолугушууга мүмкүнчүлүк түзүлүп отурат. Баарыӊарга бакубат турмуш, бакыт-таалай, аманчылык каалайм!
Алдыда жолугушчу күндөр арбын болсун!
Айнагүл КАШЫБАЕВА
Оставить комментарий