Баткен облусунун Лейлек райондук Билим берүү бөлүмүнүн башчысы Абдылхак ЖАМИЛОВ

Республиканын эӊ алыскы аймагы болгон Лейлек районунда жаш муундарга билим, таалим –тарбия берүүнүн абалы кай деӊгээлде, дегеле ыраак чөлкөмдүн мугалимдеринин бүгүнкү күндөгү турмуш шарттары кандай, мына ушул жана башка суроолор менен Лейлек райондук билим берүү бөлүмүнүн башчысы Абдылхак Жамиловго кайрылдык.

районундагы билим берүүнүн бүгүнкү абалы кандай?

– Негизинен жакшы. Бирок жашырганда не, кабатырга салган көйгөйлүү маселелер да жок эмес. Бүгүнкү күндө район боюнча 67 мектеп бо­луп, анын ичинен 54 орто, 5 гимназия, 5 башталгыч, 1 то­лук эмес орто мектептер, 23 балдар бакчалары, 1 чыгарма­чылык борбор, 1 дене-тарбия клубу балдарга билим, тарбия берүү жаатында иш жүргүзүп жатышат. 46 мектепте окутуу кыргыз тилинде, 10 мектеп­те өзбек тилинде, 5 мектепте кыргыз-өзбек тилдеринде, 2 мектепте тажик тилинде, 1 мектепте кыргыз-орус, 1 мектепте орус-өзбек жана 1 мектепте кыргыз-орус-өзбек тилдеринде жүргүзүлүүдө.

– Быйылкы жылда Лей­лек районунан канча окуу­чу жогорку окуу жайларына өттү?

-Жалпы бүтүрүүчүлө– рүбүздүн ичинен 608 бала ЖОЖдорго өтүштү, алардын 392си бюджеттик бөлүмгө окууга кабыл алынса, калга­ны контракттык бөлүмгө ки­ришти. Менимче, бул жакшы көрсөткүч.

– Мугалимдердин жетиш­пестиги деген бизде өнөкөт “оору”бар эмеспи, бул жа­гынан сиздерде абал кан­дай?

– Учурда бизде 2197 муга­лим эмгектенүүдө. Алардын ичинен 1839у жогорку били­ми барлар. Акыркы учурга ка­рата айтсам, бизге болгону 33 гана мугалим жетишсиз. Анын ичинде эӊ көбү – англис тили боюнча 11 мугалим же­тишпейт. Буйруса, жаӊы окуу жылынан тарта мугалимдери­биздин саны толукталып калат деген ойдомун.

– Мурда совет бийлиги мугалимдерди улам кур­старга жөнөтүп, билимин бышыктап дегендей болчу эмес беле, ошол эреже азыр да барбы? Же алыскы ай­мактан келип курстан окуп кетүү кыйынга тураар?

– Ансыз болбойт. Канча­лык шарттар оор болбосун, мугалимдердин билимин жогорулатып туруу негизги милдеттердин бири. Мисалы, 2011-жылы 152 мугалим били­мин жогорулатуучу курска кел­се, 2012-жылы 217 мугалим, ал эми быйылкы 2013-жылга 360 мугалим курстардан өтүп келишти.

– Азыркы замандын та­лабы боюнча окутуу ишин компьютерсиз элестетип болбой калды. Бул жаат­тан алганда сиздерде абал кандай?

– Акыркы эки жыл ичинде райондун мектептерине жаӊы муундагы 282 даана компью­тер жеткирилди. Жалпысынан алганда райондун мектепте­ринде 547 даана компьютер болсо, анын 406 даанасы акыркы муундагы компью­терлер. Албетте, бул аздык кылат. Биз бул багытта да аракеттерди көрүп жатабыз.

– Мектеп окуучуларын китеп менен камсыз кылуу кандай деӊгээлде?

– Биздин райондо бул көрсөткүч 82 пайызды түзөт.

– Мектептерди жаӊы окуу жылына карата даярдоо иши да бир топ түйшүк жа­ратып жаткан чыгаар? Деге­ле, райондогу мектептердин абалы кандай?

– Билим берүүчү мекеме­лерди жаӊы окуу жылына даярдоого республикалык бюджеттен атайын акча ка­ражаттар бөлүнүп турат. Ми­салы, 2011-2012-окуу жылына 2 млн. 365800 сом, 2012-2013- окуу жылына 2 млн. 660 миӊ сом каралган болсо, 2013- 2014-окуу жылына даярдык көрүүгө 2 млн. 647 миӊ 500 сом бөлүнгөн. Бүгүнкү күнгө кезектеги ремонт иштери үчүн бардык мектептер акча кара­жаттарын алышкан.

Лейлек районунда 25 мек­теп типтүү имаратта, 34 типтүү эмес, 8 ыӊгайлаштырылган имараттарда жайгашкан. 10 мектеп электр энергиясы, 21 буу казан, 36 “буржуйка” ме­нен, ал эми 6 балдар бакча­сы электр энергиясы, 3 буу казан, 14 “буржуйка” менен жылытылат.

Райондо жаӊы мектеп­тердин да курулушу жүрүп жатат. Атап айтсак, Катраӊ айыл аймагындагы Катраӊ орто мектебинин жаӊы имара­ты, буюрса, Бүткүл дүйнөлүк жаштар ассамблеясынын ко­лосу менен 2013-2014-окуу жылында пайдаланууга бе­рилет. Сумбула айыл айма­гына караштуу Манас атын­дагы орто мектебинин бүтпөй калган имаратына мамлекет тарабынан 2 млн. 800 миӊ акча бөлүнүп, 320 окуучуга ылайыкталган мектеп курул­ган. Мектептин бүткөрүлбөй калган бөлүгүнө да мамлекет тарабынан каражаттар кара­лып, учурда курулуш иштери жүрүп жатат. Мындан сыртка­ры, Ш. Ташполотов, Максат, Х. Боронбаев атындагы орто мектептердин жаӊы имаратта­ры курулууда. Самат Садыков атындагы орто мектебинин жа­раксыз абалда калган типтүү имаратын ишке киргизүүгө республикалык бюджеттен 18 млн. сом акча каражаты бөлүнүп берилди. Ошондой эле өткөн 2012-2013-окуу жы­лында Катраӊ айыл аймагына караштуу Козу-Баглан орто мектебинин жер титирөөдөн жараксыз абалга келген има­раты тендер аркылуу 6 млн. 600 миӊ сомдук акча каражаты менен бүткөрүлдү.

Бизди сар-санаа кылган дагы бир маселе – бул рай­ондо 9 типтүү эмес мектептин имараты авариялык абал­да турат. Алардын дээрлик бардыгы кыш мезгилинде “буржуйка” меши менен жы­лытылат, аталган мектептер капиталдык ремонтко муктаж.

– Маданий иш чаралар мугалимдин түйшүктүү эм­гегин бир топ жеӊилдетет эмеспи, бул багытта кандай иштерди аткарып жатасыз­дар?

– Биз маданий иш чаралар­ды көбүрөөк өткөргөнгө ара­кет кылып жатабыз, тагыра­ак айтканда, аларды мындан ары кыйла жандантсак деген оюбуз бар. “Мыкты мугалим -2013” кароо-сынагы, мугалим­дердин райондук спартакиа­дасы, мугалимдер арасында колдон колго талашып окулган айтылуу “Кутбилим” гезити­нин 60 жылдык мааракесине карата илимий-практикалык конференция ж.б. иш чаралар жогорку деӊгээлде өткөрүлдү. Облустук спартакиадада шах­мат жана теннис боюнча Лей­лек районунун мугалимдери 1-орунга ээ болушту. Ал эми Ысык-Көлдөөткөн республи­калык спартакиадага биздин 3 мугалим барып катышып келди.

– Балдардын билимге умтулуусу кандай, сиздер­дин окуучулардан облустук, республикалык олимпиада­ларга катышып турушабы?

– Албетте. Маселен, 2012- 2013-окуу жылында окуучу­лардын облустук предметтик олимпиадасына 48 окуучу катышып, алардан 5 окуучу республикалык турга каты­шып келишти. №3-гимназия­нын окуучусу орус тили жана адбияты предметинен ре­спубликалык турда 2-орунду утуп келди. Бул биз үчүн чоӊ сыймык. Жалпы республика­лык тестирлөөдө да биздин балдар жакшы натыйжаларга жетишишти деп ойлойм. Атап айтканда, 2012-2013-окуу жы­лына 1726 бүтүрүүчүдөн тест­ке 1091 бүтүрүүчү катышкан. Эӊ жогорку балл 193, орточосу 156 баллды түздү.

– Билим берүү минис­трлиги жүргүзүп жаткан ре­формалар Лейлек районун­да канчалык денгээлде ишке ашып жатат деп ойлойсуз?

– Реформалар туурасында­гы кепке келсек, министрлик тарабынан жасалып жаткан реформалардын мезгилдин талабына абдан төп келээ­рин белгилей кетким келет. Менин пикиримде чоӊ же­тишкендик катары бир эле фактыга токтолуп кетейин. Министрлик донорлук уюм­дар менен иштешүүнү аб­дан ырааттуу жана үзүрлүү жолго коё алды деп ойлойм. Мисалы, донорлук конфе­ренциянын жыйынтыгы менен Кыргызстандын билим берүү тармагындагы реформалар­ды колдоо иретинде 20 млн. еврого биздин Өкмөт менен Европалык кеӊешменин орто­сунда келишим түзүлдү. Кар­жылоо эмдиги жылдан тарта башталаары күтүлүүдө. Мын­дан тышкары Эл аралык банк менен да келишим түзүлгөн. Ага ылайык биздеги рефор­маларды колдоого 16,5 млн. доллар каражат бөлүнөөрү айтылды. Буюрса, биздин мугалимдер жаӊы муундагы методикалык окуу куралда­рын колдонууга мүмкүнчүлүк алышат. Бул абдан чоӊ иш деп эсептейм. Баары акча ка­ражаттарына келип такалган, анүстүнө, мамлекетибиздин социалдык-экономикалык аба­лы олуттуу кыйынчылыктар­га дуушар болуп турган ушул чакта мындай ири иштерди жасоо оӊойго турбайт. Мын­дан тышкары тестирлөө систе­масы акыркы жылдарда кыйла толукталып, калыпка түшүп калды, кадр саясатында да колдоого алаарлык туура ба­гыттар жасалууда. Маселен, министрибиздин кадр саяса­тын педагогдордун стажын жо­горулатуу менен чечүүгө бо­лот деген позициясын абдан туура деп эсептейм. Бул ишке ашырылып жаткан реформа­лардын дагы бир маанилүү кадамы болуп калаарына күмөнүм жок. Окуучуларды окуу китептери менен камсыз­доо жаатында да алгылыктуу иштер жүрүп жатканын белги­лей кетишибиз керек. Кыскар­та айтканда, республиканын Билим берүү министрлиги та­рабынан акыркы эле жылдар­да реформаларды жандантуу багытында бир топ иштер ат­карылды, анын натыйжасын жана үзүрүн алыскы чөлкөмдө иштеп, жашап жатышкан биз­дин мугалимдер да көрүүдө. Андыктан Лейлек райондук би­лим берүү бөлүмү жана жалпы эле райондогу мугалимдер жа­мааты учурдагы объективдүү кыйынчылыктарга карабастан, жаш муундарга билим тарбия берүү парзын абийирдүүлүк менен аткарып жатат десем жаӊылышпайм.

– Маегиӊизге ыракмат, ишиӊизге ийгилик каалайм!

Бахтияр ШАМАТОВ, Лейлек району